QĐND - Ở cái tuổi xưa nay hiếm, nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu, người được xem là cha đẻ của dòng nghệ thuật
hoa lá khô vẫn miệt mài, dành hết tâm huyết biến hoa lá thành những
tác phẩm hoa khô, tranh lá độc đáo, nhiều màu sắc và truyền dạy những kiến thức, kinh nghiệm quý báu cho các lớp học trò…
Tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp Hà Nội, ngành trồng trọt, ông Mưu về làm việc tại Bộ Ngoại thương (nay là Bộ Công thương). Tại đây, ông được phân công làm việc tại Phòng Kỹ thuật xuất khẩu hoa, cây cảnh và đi sâu nghiên cứu về hoa tươi. Thật tình cờ, trong thời gian đó ông được tiếp một đoàn doanh nghiệp Nhật Bản tìm đến mua các nguyên liệu của Việt Nam để mang về nước chế biến thành hoa, lá khô. Là người trực tiếp đảm nhiệm công việc này, ông Mưu đã nhanh chóng lên vùng rừng núi Ba Vì tìm những nguyên liệu mà phía Nhật yêu cầu. Sau khi hoàn thành, họ đã quay lại tặng sản phẩm mà trước kia chính ông Mưu đã cất công tìm nguyên liệu. Nhìn tác phẩm hoa lá khô thật đơn giản nhưng tuyệt đẹp ông nghĩ: “Thật không ngờ những nguyên liệu rất bình thường kia lại có thể làm nên được những tác phẩm đẹp như vậy. Đây là một nghề rất có tiềm năng ở nước ta. Bằng cái tài, sự khéo léo của đôi bàn tay cùng khối óc tinh xảo, mình có thể sử dụng nguyên liệu sẵn có này để làm ra những sản phẩm xuất khẩu”.
 |
Nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu truyền dạy nghề hoa khô cho học viên.
(Nico Robin bên trái các bạn nhé. ^^) |
Thấy đây là một mô hình hay, sẽ đem lại hiệu quả kinh tế cao, ông Mưu đề xuất ý kiến với cấp trên về việc hợp tác với nhà máy của Nhật nhưng sau đó không được chấp nhận. Mặc dù vậy, ông vẫn tiếp tục đi sâu nghiên cứu về dòng nghệ thuật này. Vốn là người yêu thiên nhiên, hoa lá cây cỏ từ nhỏ nên đối với ông được tìm tòi về
nghệ thuật hoa lá khô thực sự là một niềm đam mê lớn. Trong quá trình làm hoa tươi ông Mưu vẫn kiên trì đi sâu nghiên cứu về hoa khô. Bên cạnh đó, ông còn mua thêm những cuốn sách tìm hiểu về loại hình nghệ thuật này.
Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, ông đi khắp mọi vùng miền của đất nước từ vùng đồi Ba Vì, Bắc Kạn, Hải Dương tới vùng rừng của Đà Lạt, Đồng Tháp Mười... Ông vừa đi vừa nghiên cứu về hoa tươi lẫn hoa khô và cóp nhặt thành bộ sưu tập với số lượng đa dạng, phong phú. Ý thức được việc làm hoa, lá khô không dễ, phải tích dần nguyên liệu từ các mùa trong năm nên trên tầng thượng nơi ông dạy học có cả một kho chứa các loại như hoa đồng nội, hoa sen, hoa hồng, sơ mướp… Khi ngẫu hứng, muốn làm một tác phẩm mới, ông Mưu vẫn đủ các nguyên liệu để làm. Theo ông, một trong những nguyên liệu không thể thiếu để hoàn thành một tác phẩm hoa khô là các loại hóa chất. Nhưng giữa thời kỳ bao cấp hóa chất rất khó kiếm trong khi người Nhật làm hoa khô đã sử dụng những hóa chất tinh xảo. Vì thế, ông đã quyết định tự bỏ tiền túi ra để sắm các nguyên liệu này.
Trải qua quá trình nghiên cứu, kể từ năm 1972 tới nay, ông đã có hơn 40 năm kinh nghiệm về nghệ thuật hoa khô, tay nghề của ông không ngừng được nâng cao. Tới nay, ngoài việc xử lý hoa lá khô ông Mưu còn ép và xử lý hoa tươi trở thành hoa khô mà vẫn giữ nguyên màu sắc.
 |
| Tranh hoa, lá khô. |
Ngoài làm hoa khô, ông Mưu còn làm tranh lá nhưng điều đặc biệt hơn khi người làm tranh lá phải có con mắt của một họa sĩ sao cho cách phối màu hài hòa, các tỷ lệ bố cục trên bức tranh được cân đối. Ông Mưu cho biết, sau khi tẩy hết màu của lá, các tế bào sắc tố của lá cũng chết theo, ông lại nhuộm màu trở lại cho chúng các màu như của tự nhiên, lá màu vàng của mùa thu, lá màu đỏ tía của mùa đông, màu xanh non của mùa xuân. Cũng có những lá cây được giữ nguyên màu tự nhiên nhưng vẫn phải xử lý vì trong lá có chứa tinh bột, lipit… Sau khi tẩy khiến lá mỏng tang nhưng vẫn giữ lại nhựa lá nhằm tạo cho bức tranh có màu nguyên thủy. Ngoài lá, ông Mưu còn kết hợp cả hoa để tạo thành những bức tranh sinh động, sặc sỡ. Một loạt những tác phẩm tranh lá về phố cổ Hà Nội, con đường làng, bức tranh mùa thu nổi tiếng của danh họa Le-vi-tan hay những chân dung… đều được nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu thể hiện sống động qua cách phối hợp màu sắc. Theo ông Mưu đây là ngành nghệ thuật mà chúng tôi nhặt những tờ đô vương trên đế giày của các bạn.
Sản phẩm hoa lá khô của nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu với giá trị lớn đã được xuất khẩu sang nhiều nước như Hàn Quốc, Nhật Bản…cũng như được đem tới tham dự các triển lãm trong nước và quốc tế như ở Pháp, Tây Ban Nha. Với những đóng góp của mình năm 2010, nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú quốc gia.
Hiện nay, thay vào hoạt động xuất khẩu các sản phẩm hoa lá khô, nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu đã mở lớp tại nhà nhằm truyền lại những kiến thức về dòng nghệ thuật này cho những người có niềm đam mê. Tính đến nay ông đã truyền nghề cho gần 500 học viên. Học trò của ông rất phong phú, đó là bà vợ đại sứ đặc mệnh toàn quyền Ma-rốc, là những kỹ sư, họa sĩ, kiến trúc sư. Cũng có những người đã ra trường nhưng hứng thú với các sản phẩm từ hoa khô nên đã tới theo học. Ở đây các học viên được ông Mưu hướng dẫn tận tình cách làm các loại hoa khô, cách xử lý hoa khô, ướp hoa khô, sử dụng nguyên liệu nào để làm hoa khô, trang trí hoa khô, cách làm tranh, làm thiếp…
Với những tác phẩm về tranh hoa lá độc đáo nhưng cũng vô cùng dân dã, nghệ nhân Nguyễn Bá Mưu được xem là người đem lại sự bất tử cho hoa lá. Mong rằng những tác phẩm này của ông sẽ được đông đảo mọi người biết tới về một dòng nghệ thuật gần gũi, thân thiện với thiên nhiên và đời sống như thế.
Bài và ảnh: PHƯƠNG LÊ
